Pomysł ufundowania pomnika poety w Wieliczce narodził się w 1890 roku w związku ze sprowadzeniem jego szczątków do Krakowa. 4 lipca odbył się uroczysty pogrzeb, po czym poetę pochowano w podziemiach katedry wawelskiej obok polskich władców.
W uroczystościach wzięli udział przedstawiciele wielickich władz.
W latach 50-tych XX wieku monument przeniesiono na miejsce obecne, na planty poniżej kościoła św. Klemensa. Wielicki pomnik został wykuty z dwóch rodzajów jasnych wapieni – pińczowskiego, z którego powstała figura Mickiewicza i dobczyckiego, który posłużył do wykonania podstawy. Z przodu cokołu znajduje się napis: „Adamowi Mickiewiczowi – Wieliczka”, z tyłu - „1903”.
Autor „Pana Tadeusza”, poeta-prorok, wyrażając w swoich utworach uczucia i tęsknoty narodu, kształtował romantyczny światopogląd Polaków oraz wytyczał nowe kierunki rozwoju myśli artystycznej, ideowej i filozoficznej Europy. Zawarte w jego utworach problemy moralne, społeczne i duchowe do dziś są aktualne i na nowo interpretowane. Co miało, i miejmy nadzieje nadal ma, ogromne znaczenie dla mieszkańców Wieliczki.
Autorką wystawy oraz okolicznościowego wydawnictwa przypominających wydarzenia sprzed 120 lat jest dr Barbara Konwerska, zastępca dyrektora ds. naukowych. Wystawę „Historia wielickiego pomnika Adama Mickiewicza” będzie można oglądać na plantach do końca listopada 2023 roku.
Historia pomnika została opisana w artykule pt. „Pomnik Adama Mickiewicza w Wieliczce. W 120. rocznicę odsłonięcia” autorstwa dr Barbary Konwerskiej w „Studiach i materiałach do dziejów żup solnych”, t. XXXVI, str. 10-58. Artykuł jest dostępny też online tutaj.
