Zobacz więcej
Urodzony w 1896 roku Józef Czapski żył w czasach przełomowych dla Europy i świata. Brał udział w I Wojnie Światowej, walcząc w I Pułku Ułanów Krechowieckich, a następnie w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919–1920, służąc w pociągu pancernym „Śmiały”. W okresie międzywojennym założył wraz z innymi malarzami (m.in. Janem Cybisem) Komitet Paryski, który odcisnął znaczące piętno na polskiej sztuce przez kolejnych 50 lat.
Po Kampanii Wrześniowej Józef Czapski dostał się do niewoli sowieckiej. Był jednym z ostatnich jeńców, którzy opuścili obóz w Starobielsku i uniknęli rozstrzelania. Wraz z Armią Andersa przeszedł szlak bojowy i dostał się do Włoch, gdzie zakończył swoją wojenną tułaczkę. Po wojnie osiadł w podparyskim miasteczku Maisons--Laffitte, gdzie współtworzył emigracyjny miesięcznik „Kultura”. Zmarł na emigracji w roku 1993, a należący do niego księgozbiór, pisane przez całe życie dzienniki oraz rzeczy osobiste przekazał w testamencie Muzeum Narodowemu w Krakowie.
Ostatnią wolę Artysty zrealizowała jego siostrzenica – Elżbieta Łubieńska.
Swoim testamentem Józef Czapski wpisał się w rodzinną tradycję. Jego dziadkiem był bowiem słynny kolekcjoner, bibliofil i numizmatyk hr. Emeryk Hutten-Czapski. Po śmierci Emeryka spadkobiercy przekazali na rzecz miasta całą jego kolekcję numizmatyczną liczącą ponad 11 tys. monet, medali, orderów, banknotów i rycin oraz bogatą bibliotekę. Prywatne Muzeum Czapskich, mieszczące się w rodzinnym pałacyku, stało się wtedy częścią Muzeum Narodowego w Krakowie. Obecnie, wraz z przylegającym do niego kompleksem, pałacyk tworzy Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. Naturalną więc koleją rzeczy było zaprezentowanie bogatego dziedzictwa Józefa Czapskiego w tym właśnie miejscu.
Aby sprostać oczekiwaniom zwiedzających i zaprezentować zbiory w jak najbardziej atrakcyjny i nowoczesny sposób, konieczne było wybudowanie nowego budynku muzealnego - pawilonu w ogrodach należących do Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. Ta ważna dla polskiej kultury instytucja uzyskała dotację z programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego” w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009-2014. Wsparcie inwestycji wyniosło ponad 15 milionów złotych, a fundusze pochodziły z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii oraz środków krajowych.
Budowa pawilonu, która rozpoczęła się w połowie 2014 r., została już ukończona. Do jej ostatniego etapu zaliczamy również przygotowanie ekspozycji. Józef Czapski przekazał w testamencie wiele materiałów, które wymagały gruntownych prac konserwatorskich. Zabiegom tym poddano łącznie 700 woluminów, w tym ponad 20 metrów bieżących słynnych dzienników, pisanych przez Józefa Czapskiego przez całe życie. Zgromadzone materiały są świadectwem historii XX wieku i przemian, które zachodziły na świecie, ale też świadectwem wielkiego umiłowania przez ich autora sztuki i kultury.
Pawilon Józefa Czapskiego, jak każda nowoczesna placówka muzealna, dużą część swoich zbiorów zaprezentuje w formie cyfrowej, dlatego konieczna była digitalizacja bezcennych pamiątek, w trakcie której wykonano ponad 50 tys. fotografii.
Spuścizna po Artyście obejmuje również całe wyposażenie jego pokoju w Maisons--Laffitte. Oryginalne meble i rzeczy osobiste Józefa Czapskiego posłużyły do odtworzenia go w skali 1:1. Kolejna z muzealnych sal poświęcona jest malarstwu artysty, zarówno z okresu Komitetu Paryskiego, jak i czasów emigracyjnych. W sali wystaw zmiennych prezentowane będzie zaś malarstwo z kręgu twórców otaczających Czapskiego, m.in. z kolekcji Aeschlimannów.
W 2016 roku Muzeum Narodowe w Krakowie otrzymało od Barbary i Richarda Aeschlimannów ze Szwajcarii 12 obrazów Józefa Czapskiego namalowanych w latach 1953 -1986. Ten wspaniały dar zobaczyć można w Sali wystaw czasowych w Pawilonie Józefa Czapskiego. Richard Aeschlimann, malarz, pisarz i marszand Czapskiego, był pod jego ogromnym wrażeniem - jako artysty i jako człowieka. Wielki katalog swojej twórczości zadedykował właśnie Czapskiemu. Ten skromny człowiek za życia polskiego malarza był jego przyjacielem i prawdziwym mecenasem, a po jego śmierci – stał się jego „ambasadorem”, urządzając we własnej galerii wystawy twórczości Mistrza.
Ważnym etapem w życiu Józefa Czapskiego był okres uwięzienia w radzieckich obozach jenieckich, w tym w Starobielsku, a następnie poszukiwania zaginionych oficerów, zamordowanych na rozkaz Stalina. Te dramatyczne wydarzenia są tematem przewodnim kolejnej części ekspozycji.
Pawilon Józefa Czapskiego z założenia jest miejscem otwartym na dyskusję i wymianę poglądów. W muzealnej kawiarni odbywać się będą wykłady na temat malarstwa, literatury polskiej w kraju i na emigracji po II wojnie światowej, a także spotkania poświęcone wybitnym postaciom polskiej kultury.
MNK, zdj. Tomasz Cichocki
